Dostluk (Özet) : Dostluk, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, fiilen gerçeklesevinçli bir düzen değildir. Dostluk, topluluk süresince insanların hakikaten ne davrandıklarını değil, ne davranmaları icap ettiğini gösterir. Dostluk, kendisine uyulmak ve uygulanmak dâhilin vardır. Adalet değeri dolayısıyla, insanlar arası ilişkileri bir düzene ayırmak, toplumsal yaşamın gerçekleşmesini uydurmak lüzum. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Dostluk düzeni, doğduğu andan itibaren bireyin zıtsına kabul edilmesi ve uyulması gereken, katiyetle çın kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk süresince insanların tutum ve davranışlarının ahbaplık kurallarına uymaması, her devran mümkündür. “İşte ahbaplık, anatomi davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana mevrut bir düzen, bir bütündür.” İnsan-anatomi, anatomi-huy ilişkilerinin insanlığın ortak çıkarı ve huzuru dâhilin evrensel ilkelerle güvence altına kırmızıınmasıdır. Dostluk, insaniyet seviyesi dâhilin göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birmebzul düşün ortaya atılmıştır. Bunlar kaynağı: tanrı, derslik çıkarları, topluluk sözleşmesi, huy ve insanlar olarak tamlayan mütalaalerdir. Dostluk Nedir Dostluk, toplumun umumi menfaatini yahut fertlerin ve toplumun ortak iyiliğini uydurmak için konulan ve halk gücüyle desteklenen kaide, hak ve seçimın bütünüdür. Daha münteşir bir teşhismıyla ahbaplık, adalete yönelmiş toplumsal yaşama düzenidir. Dostluk Kelime Demeı Dostluk kelimesi Arapça “hak” kökünden hasılat ve hak kelimesinin çoğşanlı olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Gündüz feneriçda “hak” kelimesinin çoğşanlı “ah’kak”tır. Türk Gönül Kurumu’na nazaran ahbaplık kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım zorlaü belirleyen yasaların bütünüdür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” mealı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, ülfet mealında da kullanılır. Teknik Demeı Dostluk dönemden döneme değişmiş olduğu dâhilin hala doyurucu bir teşhism dokumalamamıştır. Kant “Dostlukçular hala hukukun teşhismını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok kabul edilen teşhismı ise: “Makul bir zamanda muayyen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması mutluluk zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar bütünüdür.” Bilimsel bir disiplin olarak ahbaplık, kendi süresince bel kemiği olarak ikiye ayrılır. Genel olarak hukukun kişiler arası ilişkileri konu düzlük kısmına Özel Dostluk, kişiler ile mutluluk yahut devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Bütün Hukuku adı verilir. Bu ayırım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Uygar Dostluk, Kâr Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Esas Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku halk hukukunun mirlıca alt dallarıdır. Dostluk Kuralları ve Özellikleri Hukuku öteki toplumu düzenleyici kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden ayıran özellik mutluluk tarafından güvenceye kırmızıınmış ve cebri yaptırımlara sahip olmasıdır. Dostluk kuralları anatomi davranışlarını düzenler ve bulunmuş olduğu toplumun haysiyet kazalarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği yardımıyla benzeri nitelikteki tüm durumlarda uygulanması sağlamlanır. Yaptırım (Müeyyide) Dostluk düzlükında yaptırım halk gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek dâhilin kullanılır. Dostluk düzenini sağlamlamayı ve korumayı amaçlayan yaptırımlar gene ahbaplık düzeninin öngördüğü şekilde namına getirilir. Maddi ve manevi yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken manevi yaptırımlar bu durumları karışmak dâhilin kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve kredi cezaları; esas hukukunda siyasetten men, kısım metres; algı hukukunda algı ve kaçakçılık cezaları kadar bambaşka ahbaplık dallarında bambaşka yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ait çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız icabında; şuuri bir irade olarak gharabelik kuramlar, irade dışı olarak gharabelik kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların kimilar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek yahut politik mütalaaleri ahbaplık biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali adalet olan ahbaplık, umumi olarak şu şekilde teşhismlanabilir: “Dostluk, adalete yönelmiş toplumsal bir yaşama düzenidir.” Bu teşhismdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu namına getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, kılgısal yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun toplumsal yaşamı düzenleyip insanların pasış ve emniyet süresince bir arada yaşamalarını sağlamlamaktır. 2. Uygulama Yarar (Sosyal İhtiyaçların Muhaliflanması) Hukukun kılgısal amacını, toplumsal gerçeklik belirler. Dostluk bu fonksiyonu ile topluluk süresince canlı insanların, birbirleri ile oluşturmak zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın dokumasından kaynaklanan gereksinimlerinı zıtlamaya çkırmızıışır. Dostluk bu fonksiyonu ile tevellüt, tezevvüç, ölüm vb. önemli biyolojik vakaları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir ahbaplık düzeni yaşamın bel kemiği gerçeklerini görmezden gelemez. Dostluk düzeni, insanın tabii dokumasına ve bundan sonra mevrut ihtiyaçlarına müsait yapmak zorundadır. Dostluk önemli ölçüde, soylu erki gerçeklere de vabestedır; soylu erki ihtiyaçlara uymalı ve onları zıtlamalıdır. 3. Adalet Dostluk bu fonksiyonu ile muayyen bir düzenleme altına aldığı sosyal ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan adalet ölçüsüne vurarak çın kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük teşhismıyla adalet, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Adalet, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) yapmak üzere dü bambaşka anlamda kullanılır. Adalet aslında ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, yiğitlik, fazilet mealında zatî bir özelliği deyimler. Kişi her devran haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni bayılmak uğrunda durmadan ve değteamülmez bir çaba gösterir. İşte bu tutum ve çabayı gösteren adalet, özne (süje) ile ait oluşundan ötürü öznel (sübjektif) adalet olarak nitelenir. Bir yiğitlik olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir adalet mealı vardır. Nesnel adalet, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin somut durumlarda gerçekleştireceği alışveriş biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte ahbaplık düzlükında hukuki haysiyet olarak lafız konusu olan adalet de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü ahbaplık, insanlar arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar bütünüdür.” Topluluk dâhilindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini dâhileren kurallar tümü olarak ahbaplık, bu değerlendirmelerde adalet ölçüsünü kullandığı ve takmak durumunda bulunduğuna nazaran, adaletin böylecene, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Dostluk normlarında adalet acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Bulunan ahbaplık ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü adalet mealı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm ahbaplık sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir haysiyet niteliğindeki adalettir. Dostluk bir topluluk düzenini dâhilerir. Hukukun varlık sebebi de adalettir; ister mevcut düzeni korumak, gerekse onu değteamültirmeyi meşrulaştırmak dâhilin her devran adalete mirvurulur. Nesnel ve yasa üstü adalet hukukta zıtmıza kurulu ahbaplık düzenlerinin birincil örneği, olması gereken ahbaplık mealında ahbaplık idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile adalet, mevcut ahbaplık düzenlerinin kendisine müsait olup olmadığı açısından bir haysiyet ve kıymetlendirme ölçüsü olabilir. Yine bu özelliği ile adalet, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun yapmak amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile yapıcı ve olumsuz zıtlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon balans süresince olduklarında, adil bir ahbaplık düzeninin gerçekleşmesi sağlamlanır. Normal olarak tüm ahbaplık normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak ahbaplık, hem adaleti gerçekleştirecek, hem toplumsal yaşama uyacak, hem de bu toplumsal yaşamın pasış süresince sürebilmesi dâhilin bir düzen görünümünü sağlamlamaya çkırmızıışacaktır.

afyon iş hukuku